Palestinako milizia armatuak iazko urriaren 7an egindako erasoaz geroztik, Israelek Gaza setiatu du, eta «sarraski bat» egiten ari da, Souliman Khatiben arabera (Jerusalem, 1972). Testuinguru horretan, zaila da pentsatzea israeldarren eta palestinarren arteko elkarbizitzaren aldeko mugimenduren batek iraun dezakeela. Are gehiago, mugimendu horiek armaden edo milizien parte ziren «borrokalariek» osatzen dutela irudikatzea. Baina egon, badaude.
Khatib eta Iris Gur (Hadira, Israel, 1964) Bakearen Aldeko Borrokalariak elkarteko kideak dira. Khatib 14 urte zituela espetxeratu zuten, laban batekin Israelgo armadako kide bati erasotzeagatik. Espetxean «indarkeriarik ezaren» eraginkortasunaz jabetu zen, eta elkartea eratzea erabaki zuen. Gur, bestalde, israeldar oro bezala, armadan aritua da; baina haren alabak soldaduska egiteari uko egin zionean, «begiak zabaldu» zituen. Orain, biek elkarbizitzaren eta bakearen alde egiten dute lan. Gernika Gogoratuz-ek haien lana saritu zuen Kultura eta Bakearen 34. Jardunaldietan, aurreko ostiralean.
Zuen helburua da palestinarrak eta israeldarrak elkarrekin eta bakean biziko diren gizartea eratzea. Baina, egungo egoera aintzat hartuta, nola lortu daiteke horrelako gizarte bat?
IRIS GUR: Bakearen Aldeko Borrokalariak bi nazioko mugimendua da. Nire ustez, gu gara adibiderik onena erakusteko elkarbizitzarako eta elkarrekin lan egiteko aukera badagoela. Hasteko, bestearen minaren eta narratibaren inguruan ikasi eta ulertu behar da. Eta, noski, ezinbestekoa da eskubide eta duintasun berarekin elkarrekin bizitzeko nahia izatea. Hori lehen urratsa da, eta garrantzitsuena. Gerokoak gauza teknikoak dira: lurra nola banandu, ekonomia nola kontrolatu, eta abar. Horren inguruan edonork hitz egin dezake. Baina aurreneko pausoa da elkarren errealitatea ezagutzea, eta gure artean lotura asko daudela jabetu behar dugu. Hori lortzen badugu, bestelakoei erantzuna topatzea erraza izango da.
Elkarbizitzarako aukera horiek urteekin aldatu dira? Orain zailagoa da elkarrekin etorkizun bat eraikitzea?
GUR: Israeldarren kasuan, azken hogei urteetan izan dugun eskuin muturreko gobernua dela eta, herritarrak eskuin muturrera gerturatu dira, geroz eta gehiago. Basatiagoak dira, arrazistagoak. Hortaz, alde batetik, zailagoa bihurtzen ari da. Krisi batean gaude, krisi oso handi batean. Krisiak gustuko ditut, zeren zenbat eta handiagoa izan krisia, orduan eta aukera handiagoa dago gauzak aldatzeko. Beraz, nire ustez, galdu ezin dugun aukera bat dugu.
Palestinaren afera mahai gainean dago, tamalez. Nazioarteak zerbait egin behar du. Israeldarrei dagokienez, espero dut ulertuko dutela irtenbidea ez dela gerra. Milaka pertsona hiltzen dituzte egunero, eta Israelen ez da inor seguruago sentitzen; guztiz kontrakoa. Inork ez du iparraldean edo hegoaldean bizi nahi. Milaka pertsona errefuxiatuak dira euren herrialdean, eta ez dira seguru sentitzen. Iranen, Siriaren, Hamasen eta edozeinen beldur gara. Milaka pertsona hiltzen dituzu, eta ez zara seguruago sentitzen? Orduan, zer? Palestinar gehiago hilko ditugu? Beste irtenbide bat topatu beharra dago. Gerra behin betiko eten eta irtenbide politiko bat topatu behar da.
Eta palestinarrei dagokienez?
SOULIMAN KHATIB: Ez dago gauzak ikusteko era bakar bat. Baina egia da egungo egoera politikoaren ondorioz gauzak gaiztotu egin direla. Jendeak ez du uste irtenbide politiko bat egongo denik, alde bakoitzak uste baitu besteak bere lurrak hartu eta haietatik kanporatu nahi dituztela. Gaur egun Gazan egiten ari diren basakerien eta sarraskiaren aurka leiho bat zabaldu da. Aukera baliatu behar dugu irtenbide historiko bat lortzeko. Niretzat erraza da honen inguruan hitz egitea Euskal Herritik, Gernikatik, antzekotasun asko ditugulako. Gazako bonbardaketak Gernikan gertatu zirenen oso antzekoak dira.
« [Elkarrekin bizitzeko] Ezinbestekoa da eskubide eta duintasun berarekin elkarrekin bizitzeko nahia izatea».
IRIS GURBakearen Aldeko Borrokalariak taldeko kidea
Sistema dardarka dago, eta, horri esker, eskualdeko ika-mika guztiak mahai gainean jar ditzakegu. Askapen politikoa lortu daiteke palestinarren askatasuna bermatuta eta bertan bizi garen guztion segurtasuna ziurtatuta. Gure [palestinarren eta israeldarren] askapena oso lotuta dago, eta hala izan behar du.
Militar eta miliziano ohiak zarete, eta elkartean bi aldeetako borrokalariekin egiten duzue lan. Bere garaian zergatik eman zenuten izena borrokatzeko?
GUR: Irribarre egiten dut, israeldarrek ez baitiogu galdetzen hori geure buruari. Hasteko, legea halakoa delako. 18 urte betetzen dituzunean, soldaduska egin behar duzu, mutilek bost urtez eta emakumeek bi urtez; betiere ezkondutako emakume bat edo emakume erlijioso bat ez bazara, edo gaixotasun mentalen bat baldin baduzu. Bestetik, eta niretzat benetan garrantzitsua dena, lur hori juduen estatuaren lurrak diren eta inguruko denek gu akabatu nahi gaituzten narratiba dago. Horregatik, geure burua defendatu behar dugu. Hori da Israelen dagoen narratiba bakarra, eta hortaz gain ez da ezer azaltzen. Zure herria defendatzen ari zarela sinisten duzu. Ez dut uste inork hausnartzen duenik hori ez den beste aukera baten inguruan.
«Gazan egiten ari diren basakerien eta sarraskiaren aurka leiho bat zabaldu da. Aukera baliatu behar dugu irtenbide historiko bat lortzeko».
SOULIMAN KHATIBBakearen Aldeko Borrokalariak taldeko kidea
KHATIB: Esan beharra daukat ez gaudela egoera berean. Palestinarrok ez dugu armadarik. Beraz, ez dut uste bi egoerak parekatu ahal ditugunik. Hori esanda, nire istorioa 13 urte nituela hasi zen; nire milizia txikia sortu nuen. Borrokalari bat nuen nire baitan, gutako askok bezala. Borrokarako arrazoi nagusiak bi ziren: aberria defendatzea, eta horregatik borrokatzea. Narratiba hartan gu ginen onak. Palestinarren egoera ezberdina da, okupaziopean bizi garelako. Hala ere, berdintasunak ditugu. Bi aldeetako borrokalariek uste dute euren burua sakrifikatu behar dutela kausaren alde. Zenbat eta gehiago sakrifikatu, orduan eta hobeagoa zara. 14 urterekin espetxeratu ninduten, eta palestinarren artean harro sentiarazten ninduten, oso gaztea nintzelako.
Nola konbentzitu daiteke jendea indarkeriarik ezaren bidea aukeratu dezan?
KHATIB: Ez da erraza. Espetxean nengoela gose grebak egiten hasi nintzen beste zenbait kiderekin, eta gure eskariak betetzea lortu genuen. Nire adibidea eredutzat hartuta, gauza bera egiten hasi ziren beste hainbat, eta indarkeriarik ezaren bidea hartzeko erabakia hartu zuten, eraginkorra delako. Indarkeriatik nator ni. Haur bat nintzela, militar israeldar bat akabatzen saiatu nintzen labana batekin. Badakit zer den hori. Baina estrategikoki hausnartuta, eraginkorra den zerbait nahi dut nire borrokarako; azkarra izan nahi dut.
Gaza hedabideen begiradapean egon da azken hilabeteetan, baina Zisjordanian ere erasoak areagotu egin dira. Zuek bulego bat duzue han, Beit Jalan. Nolakoa da egoera?
KHATIB: Ghetto bat da, literalki. Baina egora hori ez zen hasi [aurreko] urriaren 7an, aurretik dator. Zisjordaniaren %60 baliabide naturalek eta urak osatzen dute. Horiek eskuratzeko okupatu nahi dute lurra, eta egunero haien [kolono israeldarren] kokalekuak hedatzen dira. Kolono horiek Israelgo Gobernuaren babesa dute.
Zisjordaniari dagokionez, bi kontuz hitz egin dezakegu: alde batetik, zenbakiak daude. Aurreko astean [duela bi aste] bost herrixka erre zituzten. Indarkeria eta lurren jabetza egunero gertatzen den zerbait da. Eta indarkeriak indarkeria eragiten du. Palestinarra naizen heinean, argi esan dezaket ez dugula gure sorterria utziko. Bestetik, garbiketa etnikoa dago. Leku askotan gertatzen ari da, ez soilik Zisjordanian. Aurretik horrelako saiakerak egin dituzte, baina ez dute lortuko gu joatea. Palestinarrok gure kulturaren ardatza den hitz bat dugu: sumud. Nekatzeko ezintasuna esan nahi du.
«Gure eskualdea beste estatuen jolastoki gisa ikusten dut. Batetik, dirua eta armak bidaltzen dituzte, eta, bestetik, gerra eta sarraskia eteteko eskatzen dute».
IRIS GURBakearen Aldeko Borrokalariak taldeko kidea
Zer rol ari da jokatzen Mendebaldea gatazkan?
GUR: Gure eskualdea beste estatuen jolastoki gisa ikusten dut. Batetik, dirua eta armak bidaltzen dituzte, eta, bestetik, gerra eta sarraskia eteteko eskatzen dute. Hortaz, lehendabizi zuen buruei erreparatu behar diezue, eta dirua eta armak bidaltzeari utzi behar diozue. Nire haurrei [irakaslea izan zen] beti esaten nien zerbait ulertzen ez dutenean dirua nondik datorren begiratu behar dutela.
Eskari bat dut. Mundu osoa dabil guri begira, eta hainbat lekutan Palestina askatzeko mezuak ikusten ditut. Ez dut arazorik horrekin, baina ez ezazue alderdirik aukeratu. Palestinaren aldekoa edo Israelen aldekoa izatea aukeratzen duzuenean, ez diguzue laguntzen. Gu esaten dudanean, ibaiaren eta itsasoaren artean bizi garen guztioi buruz ari naiz. Ez gara inora joango, eta dena amaitzean hemen jarraituko dugu.
KHATIB: Mendebaldeak galdera bat egin beharko lioke bere buruari: gaza bonbardatzen duzue, eta gero laguntza bidaltzen duzue airetik. Zer da hau?
Hala ere, Khatib, zuk esana duzu Palestinako gatazkaren sustraiak ez daudela eskualdean.
KHATIB: Aipatzekoa da Zisjordaniaren kasuan kolono asko txuri kristauak direla. Horrek erakusten du ez dela musulmanen eta juduen arteko gerra bat. Antisemitismoa ez da gure eskualdean sortutako zerbait; izan ere, mendeak eman ditugu elkarrekin bizitzen, Europatik etorritako zerbait da. Ez dut esaten gure eskualdea harmonia eta maitasuna denik, baina bi kultura horien artekoa ez da gatazka historiko bat. Arazoa kokalekuekin sortu zen. Ez da erlijioa oinarri duen arazo bat, kolonialismoa baizik. Oso garrantzitsua da hori ulertzea, ezinbestekoa baita ikuspegi orokorra ulertzeko.
Musulmanen eta juduen arteko gatazka bat da egungoa, edo mundu arabiarraren eta Mendebaldearen artekoa? Horrelako galderen inguruan hausnartzen jarraitu behar dugu. Agian borroka okerra egiten ari garelako. Palestinarren aferatik at, Gazatik at, dagoen zerbait da gure eskualdean gertatzen dena.
