Etxeko izozkia eta etxeko freskagarria
Izarok Veneziara joan nahi zuen, eta Fifi behar zuen horretarako, nola ez! Baina loro madarikatu hura gero eta egoskorragoa zebilen azken aldian. Gogo gutxi zeukan Izaro bidaiatzera bidaltzeko. Aspertu aurpegia jartzen zuen Izarok Veneziara joan nahi zuela esaten zion bakoitzean.
Gutxien espero zuenean, ordea, loroak esan zuen:
—Tiens, tiens!
Izarok aspalditik ezagutzen zuen zorabioaren antzekoa sentitu zuen. Gauzak desagertu egin zitzaizkion, eta begien itxi-ireki batean beste nonbait zegoen.
—Il gondoliere! —entzun, eta jakin zuen Venezian zegoela—. Groak! —entzun, eta harritu egin zen zeharo.
—Fifi? Zer egiten duzu hemen?
Iruditu zitzaion Fifi aspertzen ari zela etxean eta Veneziara konpainia egitera etorri zitzaiola. Hala ote zen? Beharbada! Kanal Handitik zeharkako kale batean izozki-saltzailea orgatila batekin. Berehala konturatu zen aspaldi-aspaldiko izozki-saltzaile haietako bat zela.
—Nola egiten dituzue izozkiak? —galdetu zion Izarok, lotsagabe-lotsagabe.
—Izozkiak egiteko —esan zion saltzaileak—, hiru gauza behar dira: izotza, esnearekin eta gainerako gaiekin egindako nahastura eta izozkia ez urtzeko leku hotza.
—Eta Venezian izotz asko dago, edota hotz handia egiten du?
—Bada, ez! Venezia ez da leku hotza, eta ez dago izotz askorik. Alpeetaraino joan behar izaten da elur izoztu bila: handik ekartzen dute, mando gainean.
—Menditik? —galdetu zuen, eta gero pentsatu zuen—. Nolako txorakeria!
Baina gero konturatu zen izotza egiteko tresnarik ez zegoenean ez zela txorakeria izotza eskuratzea. Berak ikusiak zituen elurtegiak. Bat Urkiolan, bestea Oliten. Eguzkia sartzen ez zen bazter hotzetan egindako zuloak ziren.
—Menditarrek —esan zuen izozki-saltzaileak— neguko garai hotzetan biltzen dute elurra elur-zuloetan eta zanpa-zanpa egin dena trinko-trinko utzi arte. Elur-zuloa handi samarra eginez gero, eta leku laiotzean, urte guztirako nahikoa izotz badute!
—Eta izozkia egiteko?
—Esnea eta beste osagaiekin krema bat egin behar da lehenengo, krema gozoa, eta frutak botatzen zaizkio batzuetan, lortu nahi den zaporearen arabera. Eta, gero, irabiatu. Irabiatu eta irabiatu.
—Eta nahikoa da hori?
—Tira, irabiatzen den bitartean kremak oso hotza egon behar du. Horregatik egiten da izotzez inguratutako ontzi batean. Eta eginda gero ere izozkia ez urtzeko leku egokian edukitzea da kakoa. Horretarako asmatu genuen orgatila hori —eta bi tapaki biribil distiratsu zituen orgatila erakutsi zion.
—Groak —egin zuen Fifik.
Aspalditik ezagutzen den jakia da esnea; beharbada Neolitotik, gizakiak animaliak hezten hasi ziren garaitik. Ardien, behien, behorren... esnea jaki ona zela berehala konturatu ziren, seguru asko, gure aurreko arbasoak. Oso aspaldikoak dira, baita ere, hainbat eta hainbat esneki. Gatzatua edo mamia esne gatzatuarekin egiten da, hau da, gatzagiarekin esnea mamituz.Antzekoak dira jogurta, kefirra eta beste zenbait esneki, baina beti ere esnearen laktosa (esneak berezkoa duen azukre mota) azido laktiko bilakatzen dute, eta hortik esneki horiek izaten duten zapore berezia eta pittin bat garratza.
Esnea eta esnekiak baino askoz berriagoak dira izozkiak. Esnea oinarri duten irabiatu gozoak dira, baina ez dira likidoak, eta hotzaren bidez izaera edo eraketa berezia dute. Izozkiak egiteko hotza behar-beharrezkoa da, eta udan (izozkiak jateko garai aproposena) hori lortzea ez zen oso erraza izotza egiteko gailuak asmatu aurretik. Horregatik erabiltzen zen elurtegietatik ekarritako izotza. Elur izoztu hura zenbait gaitz sendatzeko erabiltzen zen, baita izozkiak egiteko ere!
ERREZETA • ETXEKO IZOZKIA (MANTEKATUA)
- 400 ml esne.
- 200 ml esnegain.
- 200 g azukre.
- 6 gorringo.
Aurreko bi ataletan, arrautzesnea eta etxeko makina izozkigileak nola egin ikasi genuen. Arrautzesnearen proportzioak aldatuta, mantekatu goxoa egin dezakegu, beraz.
Jarraitu arrautzesnea egin genueneko pauso berak. Kozinatzen amaitzean, hoztu, isuri izozkigailuaren ontzian eta ekin irabiatze lanari.
ERREZETA • ETXEKO FRESKAGARRIA (SORBETEA)
- Oinarritzat erabili dezakegun errezeta:
- Litro bat zuku.
- Azukrea (ez bota gehiegi, nahasketa zenbat eta gozoagoa izan zailagoa baita izozteko).
- Hiru gelatina orri (aukeran, karrakatutako izotza astiroago urtuko da).
Izozkiak bezain freskagarriak diren sorbeteak ere egin ditzakegu.
1. Egin zukua.
2. Berotu aukeratutako zukuaren proportzio txiki bat, eta disolbatu bertan aurrez hidratatutako gelatina orriak. Nahasi gainontzeko zukuan, eta isuri erretilura. Utzi izozkailuan.
3. Izoztuta dagoenean, karrakatu sardexkarekin, eta, edalontzietan zerbitzatuta, badugu uda freskatzeko sorbete ederra.
4. Laranja zukua, limoia, sagarra, azenario eta limoia, marrubi zukua, anana, meloi edota angurria...
