Uzuri Albizu Mallea: «Matematikaren pribilegio posizioa auzitan jarri behar da»
Generoak matematika ikasgeletan zer forma hartzen dituen aztertu du Uzuri Albizu Malleak (Munitibar, Bizkaia, 1989) Matematika, hezkuntza eta generoa gurutzatzen diren lekuak bere doktore tesian. Azaldu duenez, neskak 6 urterekin hasten dira beren adimen gaitasuna gutxiesten: «Ikasia da».
Zein izan da tesiaren helburua?
Hainbat ahots baliatuz,
matematika hezkuntzan gertatzen diren genero dinamikak aztertzea.
Horretarako, batetik, matematika eta zientzia hezitzaileen ahotsak
entzun ditut, eta, bestetik, nire ikasleenak —Lehen Hezkuntzako
Gradukoenak—. Irakasle moduan zerbait eskaini nahi nuen praktikarekin
lotuagoa: egunerokoa eraldatzekocloseAldatzeko.
abiapuntu izan daitezkeen ideia batzuk.
Zein ikuspegi du gizarteak matematika hezkuntzari buruz?
Hezkuntza sistemetan —eta gizartean, oro har— balio kultural eta sinboliko handia duela esango nuke.
Matematikak badu pribilegio edo prestigio posizioa?
Aztertutako materialen arabera, gurasoek,
hezitzaileek eta irakasleek garrantzi handiagoa eman ohi diote
matematikari beste irakasgai batzuei baino. Matematikak, nolabait, badu
pertsonen adimena neurtzeko edo epaitzeko gaitasuna: matematiketan edo
zientzietan ona bazara, bide horri jarraitu behar diozu. Kontrakoa ere
bai: gizarteak ez badizu talentuaren etiketa hori jartzen, eta
matematikaren bideari jarraitu nahi badiozu gustuko duzulako, badaude
kontrako inertziacloseOhitura hutsez ekintza bat errepikatzeko joera.
batzuk. Adibidez, irakasleek esatea ez zarela hain
ona. Horren atzean
badago ideia bat: hautu akademikoak eta profesionalak errendimenduaren
arabera egitea, eta ez hainbeste plazeraren arabera. Plazera erdigunean
jartzea aldarrikatzen dut, matematikaren pribilegio posizioa auzitan
jartzearekin batera.
«Plazera erdigunean jartzea aldarrikatzen dut, matematikaren pribilegio posizioa auzitan jartzearekin batera».
Gainera, matematikan ere ez da gauza bera izango emakumea edo gizona izatea, bestela identifikatzea...
Genero
estereotipoak sartzen dira jokoan: gizarteak genero bakoitzari ezartzen
dizkion rolak, ekintzak edo izaerak, eta horiek naturalizatzen dituzten
sineskerak. Ikerketek diotenez, gurasoek eta hezitzaileek joera dute
pentsatzeko matematikan mutilek gaitasun handiagoa dutela neskek baino.
Arrakasta eta porrota ere desberdin antzematen dira: neska
arrakastatsuak langileak dira; mutil arrakastatsuak, berriz, bikainak
edo adimentsuak. Nesken artean, porrota adimen gabeziaren edo
ezintasunaren erakusgarri da, eta mutilen artean, ordea, nagikeriacloseAlferkeria.
rena.
Ideia horiek badute eragina emakumeek matematikekin edo zientziekin lotutako ikasketak egiteko erabakian?
Bai. 2017an Nature aldizkarian argitaratutako ikerketa batean, ikusi zuten neskak 6 urterekin hasten direla beren adimen gaitasuna gutxiesten. Horrek esaten digu, batetik, oso goiz hasten direla, baina, bestetik, ikasia dela: 4 urterekin ez bada gertatzen eta 6rekin bai, zerbait gertatu zaio ikasleari tarte horretan, ezta? Horrekin lotuta dago genero estereotipoen mehatxua: norberaren taldeari buruzko estereotipo negatibo bat dagoenean gerta daiteke; adibidez, neskek matematika beren identitatetik bereizi nahi izatea. Fenomeno hori identifikatu dut elkarrizketatutako zenbait ikaslerengan.
Neska ala mutila izan, ikasgelako jarrera ere desberdina da?
Parte
hartzea asko aldatzen da ikasgela antolatzeko moduaren arabera. Jardun
matematikoa talde handietan ardaztean eta parte hartzea erregulatzen ez
den bitartean, litekeena da beti pertsona berek —mutilek, zuriek...—
parte hartzea gelan. Lana talde txikietan egin eta ikasleekiko
intimitate edo gertutasun politikak sustatzen ditugunean, berriz, parte
hartzea inklusibocloseBarneratzaile.
agoa izaten da.
«Jardun matematikoa talde handietan ardaztean eta parte hartzea erregulatzen ez den bitartean, litekeena da beti pertsona berek —mutilek, zuriek...— parte hartzea gelan».
Bide beretik, hainbat inertzia
identifikatu ditut ikasgelan. Neure buruarengan: mutilen izenak errazago
ikasten eta gogoratzen ditut neskenak baino, lehenago identifikatzen
dut matematikarako talentua mutilengan, eta abar. Eta ikasleengan,
lanaren banaketa desorekatua sumatu dut: jarduera matematiko edo
ludikoetan —puzzle bat, esaterako— mutilak oso solte mugitzen dira,
baina jarduera didaktikocloseHelburutzat irakastea duena.
etan —idazkari lanetan, adibidez— ez daude
hainbeste mutil.
Ikasleek ere desberdin tratatzen dituzte gizonezko eta emakumezko irakasleak?
Bai. Bi autoritate mota bereizi ditut: autoritate formala —irakasle izateagatik dagokiena— eta autoritate epistemikoa —transmititzen duten ezagutzagatik duten sinesgarritasuna—. Bi horiek bananduta planteatu ohi dira. Bestalde, autoritatea historikoki balio maskulinoa izan denez, irakasle gizonei errazago aitortzen zaie autoritate formala emakumeei baino. Horregatik, nire ustez, generoak lotura du gero batari edo besteari aitortzen zaion autoritate epistemikoarekin.
Zer beste ondorio atera duzu?
Gorpuztasunak matematika
hezkuntzan duen garrantzia ere aztertu dut, Judith Butlerren moduko
autoreen ideietatik abiatuz, autoritatea performatzencloseGorpuzten.
den ideia.
Emakumeen gorputza muga moduan agertzen da autoritatearen performancean,
baina gizonengan edo gorputz maskulinoetan indartu egiten da.
ZaurgarritasunacloseErraz kaltetua gerta daitekeenaren nolakotasuna.
ere aldarrikatzen dut. Hau da, nola kudeatzen den huts egitea
matematika hezkuntzan. Hutsegiteen parte negatiboa kendu, eta
matematikako parte intrintseko bilakatu behar da, eta horrela,
zaurgarritasuna erdigunera eraman. Gainera, huts egiteak ikasteko balio
digu.
«Hutsegiteen parte negatiboa kendu, eta matematikako parte intrintseko bilakatu behar da, eta horrela, zaurgarritasuna erdigunera eraman».
Azkenik, uste dut emakumeak eta beste kolektibo minorizatuak
ezin direla matematikan sartu asimilazio prozesuen bidez, baizik eta
arloa eraldatuz. Egia da hainbat proiektu abiatu direla emakumeak STEM closeIngelesezko akronimoa da, zientzia, teknologia, ingeniaritza eta matematikaren disziplina akademikoak jasotzen dituena.
diziplinetara gerturatzeko, baina, aldi berean, matematika ikasketen
nolakotasuna aldatu egin da: gero eta gehiago lotzen da matematika
aplikatuarekin eta enpresa munduarekin, horrek dakartzan prestigio eta
lehiakortasun ideiekin. Horren harira, gero eta mutil gehiagok ikasten
dute matematika, eta neska gutxiagok. Emakumeak hurbiltzeko, matematiken
ikuspegi hori auzitan jarri behar da; matematikak beste balio batzuk
izan behar dituela aldarrikatzen dut.
Jatorrizko artikuluak
- Uzuri Albizu Mallea: «Matematikaren pribilegio posizioa auzitan jarri behar da» Irati Alvarez Malaxetxebarria | |