Pertsona bati minbizia diagnostikatzen diotenean, «etorkizunera proiektatzeko gaitasuna» galtzen du. Hala dio Esther Alvarez Fuentesek (Bilbo, 1970). Prozesu onkologikoan eta doluan espezializatutako psikologoa da, eta, duela gutxi, Minbiziaren Aurkako Bizkaiko Elkarteak antolatutako Minbiziaren Aurkako Kongresuan hartu du parte. Izan ere, psikoonkologiako arduraduna da elkarte horretan. Haren ustez, gaitasun hori berreskura daiteke, eta minbiziarekin bete-betean bizi. Horretara iristeko, halere, «dolu prozesu oso bat» egin behar da, eta gaixotasunak dakarren errealitate berrira egokitu.
Pertsona bati minbizia diagnostikatzean etorkizunera proiektatzeko gaitasuna galtzen duela esan zenuen tailerrean.
Minbizia diagnostikatuta, bakoitzak ahal duen erara defendatzen du bere burua. Batzuek nahiago dute ez dela ezer gertatzen pentsatu. Baina gehienek zera pentsatzen dute: «Lagundu, hiltzen ari naiz». Momentu horretan, pazienteek ondorioztatzen dute bizitzak muga bat duela. Hortaz, etorkizunera proiektatzeko gaitasuna galdu, eta epe motzera hasten dira pentsatzen. Eta ez hilko direla uste dutelako, baizik eta tratamenduak euren egunerokoa baldintzatuko duelako. Ez dakite hemendik bi astera nola egongo diren. Zer esanik ez urtebetera begira jartzen badira.
Zein galera ekar ditzake minbiziak?
Lehenik, osasuna galtzen da. Baita lasaitasuna ere. Uste dugu nagusi izatera helduko garela, bizitza luze bat izango dugula eta oraindik proiektu asko egiteko denbora izango dugula. Hori pentsatzeari uzten diote minbizia dutenek. Are, kontrol sentsazioa ere galtzen dute, bizitzaren zati handi bat ez baitago euren esku. Horri aurre egiteko, pertsonak berak aztertu behar du zer ari zaion gertatzen eta zer egin dezakeen.
Horrela, elkarlanean egin dezake lan medikuekin. Kimioterapia medikuek erabakiko dute, noski. Baina agian pazienteek erabaki dezakete Gabonak tratamendurik gabe igaro nahi dituztela, familiarekin egon ahal izateko eta ohean ez egoteko. Horrek, agian, ekarriko du hurrengo hilabeteko kimioterapiarako indartsuago egotea psikologikoki.
«Terapia taldeek itxaropena hedatzen dute; itxaropena behar dugu bizitzeko, eta itxaropena ematen du gaixotasunarekin bizitzeko modu on bat aurkitu duten pertsonak ikusteak»
Nondik hasi behar da psikologikoki minbizia lantzen?
Tolerantzia gaitasuna landu behar da, eta gertatzen ari denarekin konektatzeko gaitasuna garatu. Galerekin konektatzeko orduan, dolu prozesua hasiko da. Prozesu horretan faktore batek rol garrantzitsua izango du: denborak. Minbiziak muga jar diezaioke bizitzari. Pazienteek hori pentsatzen dutenez, denborak presio egiten die, kontrako indar bat bezala. Uste dute ezin dutela denbora galdu negar egiten eta gaizki sentitzen. Baina hori beharrezkoa da, gero askatasunez bizitzeko. Behin onartuta bizitza hori bizi behar dutela, aztertuko dute nola atera txinpartak bizitzari. Eta posible izango dute hazten jarraitzea, eta bete-betean bizitzeko aukera izatea.
Dolu prozesuaren ostean, zein da hurrengo urratsa?
Behin dolu prozesua igarota, pazienteek oreka berri bat bilatu behar dute. Lan handiarekin egiten da hori. Minbiziak zera egiten du: bat-batean, bizitzan zenuen hori guztia, psikologikoki elikatzen zintuena, desagertu egiten da. Beraz, ekarpen bera egingo diguten beste gauza batzuk bilatu behar dira, pertsonari bizitzeko gogo handiagoa emango diotenak: familia, lagunak, kirola...
Hori guztia lantzeko, zergatik dira garrantzitsuak terapia taldeak?
Bakoitzak bere erara bizi du minbizia, pertsona oro diferentea baita. Baina, elkartzean, pazienteak ez dira hain bakarrik sentitzen. Ikusten dute gertatzen zaiena ez dela arraroa. Eta, taldeko kide guztiak antzeko zerbait bizitzen ari direnez, askatasun osoz hitz egin dezakete. Hasieran gogorra izan daiteke, baina guztiek jarraitzen dute taldean. Terapia taldeek, gainera, itxaropena hedatzen dute. Itxaropena behar dugu bizitzeko. Eta gaixotasunarekin bizitzeko modu on bat aurkitu duten pertsonak ikusteak itxaropena ematen du. Ezinbesteko laguntza da hori doluaren momentu gogorrenak aurrera eramateko.
Tailerrean aipatu zutenez, okerrena da ingurukoen sufrimendua ikustea.
Arreta pazienteei zein senideei eskaintzen diegu. Pazienteen bizitza hausten du minbiziak, eta horrek ingurukoena ere hausten du. Batzuetan, pazienteak saiatzen dira ingurukoei ez eragiten, baina ez da posible. Maite ditugun horiei gauza on asko eman ahal dizkiegu, baina mingarriak ere bai. Kasu honetan, hori ezin dugu saihestu. Beste batzuetan, berriz, minbizia duen pertsonak zama eta min guztia ingurukoengan jarri nahi izaten du; hori ere ez dago ondo. Minbizia pazienteena da, eta hori onartu behar du. Eta albokoak ahal duen moduan lagunduko dio. Baina senideak ere zaindu behar du bere burua, berarengan ere eragina baitu.
«Garrantzitsua da desiratzeko gaitasuna izaten jarraitzea eta bizitzari zentzua emango dioten gauza berriak aurkitzea»
Zer lan egiten duzue senideekin?
Senideak galdezka etorri ohi dira, laguntzeko zer egin dezaketen jakiteko. Positiboa da hori, eta lanaren zati bat da. Baina, zer gertatzen da haiekin? Euren bizitza ere hankaz gora jartzen da. Ez dute tratamendua jasan behar, eta ez dute bizitza galtzeko beldurra izan behar. Baina maite duten pertsona galtzeko beldurra senti dezakete; euren bizitzan desoreka bat gertatzen da. Hortaz, fokua senideengan ere jarri behar da; izan ere, haiek ere dolu bat igaro behar dute.
Helburua ez da bizirik irautea, baizik eta minbiziarekin bizitzea. Bete-betean bizi daiteke minbiziarekin?
Hainbat pertsonak erakutsi digute baietz: bete-betean bizi daiteke, eta norberak gaixotasunarekin eta mugekin bizitzen egokitzeko egiten duen lanak pertsona gisa hazteko aukera ematen die. Lan psikologiko handiari esker, bete-betean bizi daiteke minbiziarekin. Doluaren ostean, posible da energia ematen dizuten gauzak aurkitzea.
Medikuak ardura daitezela bizirik irauteko kontuez, eta minbiziak jota daudenak arduratuko dira bete-betean bizitzeaz. Garrantzitsua da desiratzeko gaitasuna izaten jarraitzea eta bizitzari zentzua emango dioten gauza berriak aurkitzea. Izan ere, lan psikologikoaren helburua da bizitzeko modua aurkitzea, eta ez soilik bizirik irautea. Horretara iristeko, dolu prozesu oso bat egin behar da, eta gaixotasunak dakarren errealitate berrira egokitu.
