BERRIAko analisia (2019-5-15): Lehengo igandean, Herri Urratsen, Ipar Euskal Herriko ikastoletako guraso batekin hizketan, eta eskertua zen Azpeitiko Udalak hiru mila euroko laguntza eman berri diolako Seaskari. Hura omen da diru laguntzarik handiena ematen duen udala. Talde abertzaleak (EAJ, EH Bildu eta Geroa Bai) Araba, Bizkai, Gipuzkoa eta Nafarroako 240 alkatetzatan izan dira legealdi honetan, Azpeitikoan (EH Bildu) barne. PSE/PSN, PP eta UPNk 54 alkatetza izan dituzte. Bazterkerian erortzeke, handia da aldea herri urratsetarako. Gainera, eta sos kontuez ari garela, Hegoaldeko hamar mila biztanletik gorako 56 udalerrietako 45 alkatetzatan izan dira talde abertzaleak. Bi bloke identitario dira, baina bloke abertzalean ez daude bat eginda nazio estrategian, Nafarroako legealdi honetako kasua salbuets daitekeen arren. Oinarrizko irizpide nazionaletan ere ez dute bateratasunik. Adibidez, indar abertzaleek ez daukate irizpide jakin bat 240 udal horiek Seaskari edo nazio eraikuntzan eta nazioa josten diharduten beste eragile batzuei diru laguntza emateari buruz —batzuek ematen dute; askok ez—, eta, ematekotan, zenbat emateko. Gainera, talde abertzale bakoitzean ere ez daude irizpide bateratuak. Ataungoa da 240 udal horietako bat, eta orain hango alkategaietakoa da Xabier Barandiaran (EAJ), Markel Olano Gipuzkoako diputatu nagusiaren kabineteburua. “Hauteskundeak hauteskunde, herri estrategia bat lantzea ezinbestekoa dirudi datorrenaren aurrean”, idatzi zuen azken Aberri Egunean. 1998koa da eredu bat, Lizarra-Garazirena: eliteen artekoa, ustekabean aurkeztua herriari. Behetik gorakoa da beste formula bat; langai dago, eta, herri estrategia osatuz joateko, eskatzen du norabide nazionalean doan neurri sorta bateratua gauzatuz joatea ere.♦
Page 7 of 47
Iazko maiatzaren 3koa da ETAren desegitearen adierazpena, gaur urtebetekoa, baina bada ETAren beraren data bereko beste dokumentu bat, orain arte publiko egin gabea: bere kideei helarazi ziena Zuzendaritza Batzordeak, erakundearen (1958-2018) azkeneko dokumentu moduan, erakundearen desegitea zela-eta “kidegoak merezi duen errekonozimendua” azaltzeko. “Milaka euskal herritarrek sentitzen duten behar bera sentitu dugu, eta horregatik ETAren zigilua erabiliko dugu azken aldiz; hain zuzen ere, gutun hau egiteko. Hauxe da Erakundearen izenean idatziko den azken idazkia, militantziari zuzendua”. Behekoa da idazki horixe, eta BERRIAk argitaratu du aurreneko aldiz. (Desegite fasearen berrosaketa kronika ere argitaratu dugu).♦
Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak aurreratuko ote dituen Iñigo Urkullu Jaurlaritzako lehendakariak, horretaz zeozer aipatu du asteon Josu Erkoreka bozeramaileak, eta, “momentuz, ez”, esan zuen atzo Urkulluk berak. Arnaldo Otegi EH Bilduko koordinatzaile nagusiak hilaren 17an BERRIAn: “Uste dut Urkulluk [hauteskundeak] aurreratu egingo dituela. Ez harritu urte honen bukaeran legebiltzarra desegiten badu”. Atzera joz, 1980an EAEko bozak egiten hasi zirenetik, aurreratu-aurreratu, hiru aldiz egin dituzte: 1986an (urtebete eta hiru hilabete), 2001ean (urtebete eta bost hilabete) eta 2012an (bost hilabete). Lehen bietan, lehendakaria EAJkoa zen: Jose Antonio Ardanza (1986koan) eta Juan Jose Ibarretxe (2001ekoan); 2012koan, PSE-EEkoa zen: Patxi Lopez. EAJko lehendakarien aurreratze elektoralen kasuan, 1986koan alderdiaren zatiketak eragin zuen, eta 2001ekoan Lizarra-Garazi akordioaren haustura garaia zen. Ikusiko orain Urkulluk (EAJ) aurreratuko dituen ala ez; berez, urte eta erdira lirateke, 2020ko irailean. Aurreratuko balitu, orain arrazoia ez litzateke alderdi barruko afera edo testuinguru politiko berezia, baizik eta kudeaketa: EAJ, PSE gobernukidearekin batera, gutxiengoan dago legebiltzarrean (75 aulkitik 37 dituzte —28 eta 9—; bat falta), eta horrek sortzen dizkio arazoak. Urkulluk / EBBk aurreratzen badituzte, seguru EAJ-PSE gehiengo osorako aukera ikusten dutela.♦
Aurki: apirilaren 28an Espainiako Gorteetarako hauteskundeak, eta maiatzaren 26an udal eta, Hego Euskal Herriaren kasuan, foru bozak. Bi hitzorduak hain gertu egonik, Espainiakoetako irabazlearen eragin efekturik izango al da udal eta forukoetan, haren alde? Estatuko eta EAEko eremuko lau hitzordu elektoral jakini erreparatuz —eta esanik ez zirela orain bezain hurre portunatu eta beste faktore batzuk ere sartzen direla tartean—, ikusten dena da Gorteetarako bozetako EAEko irabazleak (EAJk) gora egin zuela erkidegoko eta foruetako hurrengo hitzorduetan, eta Gorteetarakoetan estatuan irabazle ateratako alderdiak, behera. (Espainiako bozen aurreko EAEkoak edo foruetakoak ere badira azpiko taulan, eta hor ikusten da indar estatala gero normalki igo egin zela EAEko edo foruetako hurrengo hauteskundeetan, baita EAJ ere)
EAEko eremuan:
1982, Espainiako bozak (PSOEk gehiengo osoa): 1. EAJ %31,8 2. PSE %29,3
1983, foru bozak: 1. EAJ %39,8 2. PSE %26,4
(1980, EAEko bozak: 1. EAJ %38,1 3. PSE %14,2)
……
2000, Espainiako bozak (PPk gehiengo osoa): 1. EAJ %31,2 2. PP %29,1
2001, EAEko bozak: 1. EAJ-EA %42,7 2. PP %23,1
(1999, foru bozak: 1. EAJ-EA %35,2 3. PP %19,3)
……
2004*, Esp. bozak (PSOEk ia gehiengo osoa): 1. EAJ %34,1 2. PSE %27,5
2005*, EAEko bozak: 1. EAJ-EA %38,6 2. PSE %22,6
(2003*, foru bozak: 1. EAJ-EA %46 2. PSE %21,8)
……
2011, Espainiako bozak (PPk gehiengo osoa): 1. EAJ %27,7 4. PP %18
2012, EAEko bozak: 1. EAJ %34,6 4. PP %11,7
(2011, foru bozak: 1. EAJ %31,6 4. PP %14,6) ♦
*ezker abertzale ofizialaren legez kanporatze garaia zen, eta horrek eragin zuen beste taldeen babesaren batez bestekoetan.
BERRIAko analisiaren (2019-2-23) laburpena: PSOEren gobernu batek hasi zuen urruntze politika, 1989an, eta PSOEren beraren gobernu honek zeukan orain politika hori bukatzen hasteko abagunea; abagune historikoa, ETArik gabeko aroa izateagatik, eta izango zuen Kongresuaren gehiengoaren babesa. Ia bederatzi hilabete daramatza Moncloan, eta ez da hasi horretan. Gerturatze urri horiek ez dute esan nahi espetxe politika aldatzen hasteko sakoneko erabakia hartua duenik. Jaurlaritzak hain maite duen diskrezioaren eremuan zer gertatzen den jakin gabe, badirudi, nagusiki, ETAren desegiteak eta EPPK-ko kideen legediko pausoek soilik behartu dutela PSOEren gobernua presoenean zeozer urri hori egitera. Ez da, bestela, bultzada berezirik sumatu Euskal Herrian. Aurrera begira, instituzionalki, adibidez, egoera berraztertzeko modukoa da estatuko agintaldi berrirako: Nafarroako gobernu honek auzia ez du aitatu ere egiten ia, eta udatik aitzina aldaketaren gobernuak jarraituko balu baina haren osaera pluralagorik ezean guztia Jaurlaritzaren esku uzteak ez du ematen solaskidetza, ekimen eta, kasuan, presio instituzionalerako biderik eraginkorrena litzatekeenik. Madrilen eskuina gero eta gogorrago dago, amorruz. Kongresuko herenegungo agerraldia ikusi besterik ez dago; eta hori, gainera, Vox falta dela orain.♦
Ainhoa Etxaidek Euskadi Irratian esan du Espainiako Auzitegi Gorenean epaitzen ari diren katalan independentistak “matxinatu” egin zirela, “guztiz ankerra den estatu eta legedi baten aurrean, elkarrizketarik nahi ez duen estatu baten aurrean”. Gauzak garbi. Matxinatu. Desobeditu. Defentsa juridikoaren estrategia batean normaltzat har daiteke auzipetuak eta haien abokatuak beste hizkuntza batekin aritzea, baina bestela, dialektikoki eta gogoetarako, eskertzen da gehiegizko eufemismo, suzedaneo eta hitz erdi hutsen garaian Etxaidek bezala Katalunian gertatutakoa zer izan zen azaltzea. Katalan independentista militante horiek ez dira ari epaitzen haien ideia politikoengatik, ideia horien ekintza politikoagatik baizik; ekintzaileak dira. David Fernandezek BERRIAn: “Nola garaitu Estatu arrazoia? Nola eragotzi shock-aren doktrina? ‘Hura desobedituz’, diote dakitenek. Zeren eta bai baitakigu zein den hori ez egitearen alternatiba”.♦
Gaur (2019-2-10) argitaratu du BERRIAk Jonathan Powell nazioarteko bitartekariak euskal gatazkari buruz eskainitako elkarrizketa. Nekez mintzatzen da Powell hedabide batean, eta eskertzekoa da elkarrizketa eman izana. Eskertzekoa den bezala hori lortzeko lagundu dutenen jarrera. 2007tik aurrera, euskal gatazkaren ondorioak konpontzen joateko lanetan nazioarteko pertsonalitaterik garrantzitsuenetakoa izan da Powell. BERRIAri emandako elkarrizketa ingelesez eta espainolez ere badugu, dokumentu banatan. Hementxe. (Post scriptum: 1. Atxikita frantsesez lapurpen bat, besteekin batera prestatutakoa. 2. Atxikita elkarrizketaren PDFak):
BERRIA-ko artikulu batzuen bilduma
Elkarrizketak, erreportajeak eta albisteak (175 artikulu inguru)
Egilea
Enekoitz Esnaola (Azpeitia). Kazetaria. 30 urte pasatxoan euskal prentsan: Egunkaria, Egunero, Berria, Hitza eta Uztarria-n. Azpeitiko Uztarria Kultur Koordinakundeko eta Kultur Mahaiko talde eragileetako kide ohia. Berria.eus-eko blog komunitateko kidea 2015-2020an (gero, salbuespenak).
Besteak beste, Luhuso. ETAren armagabetze zibilaren kontakizuna liburuaren (2017) eta Joxe Takolo biografiaren (2001) egilea.
BERRIA-ko azkenetako elkarrizketa
Iñigo Urkullu: "Erabakitzeko eredu partekatua da bidea" (2020-7-10)
Azken iruzkinak