Kategoria: Iruzkin garatuak (Page 15 of 31)

“EAJ eta EH Bildu herri akordio handiak egiten ikusten ditut”, zioen joan den uztailaren 27an BERRIAko elkarrizketan Andoni Ortuzar EAJren EBBko presidenteak. “Gobernua osatzeko zailagoa da, bazkideen programen arteko gutxieneko koherentzia bat egon behar delako. Baina posible ez ezik, beharrezko ikusten dut ezker abertzalearekin akordioak egitea herri mailako gai nagusietan: bakean eta elkarbizitzan, autogobernuan, garapen ekonomikoan, euskal nortasunean eta abarretan”. Hori irakurri, eta Arnaldo Otegi EH Bilduren izenean hedabideetara ateratzekoa zen, Ortuzarren ideia azpimarratu eta lantzera animatzeko proposatzeko. Baina handik bi egunera Iñigo Urkulluk iragarri zuen EAEko hauteskundeak aurreratuko zituela, eta egun haietan hizpide bozetako kontuak izan zituzten Otegik eta besteek. Baina Otegik berak, EH Bilduren izenean, Ortuzarren elkarrizketatik justu hilabete batera alor sozialean, burujabetzan eta bakegintzan “herri akordioak” lortzeko EAJri eskaintza egin zion, Ahal Dugu-ri ere bai, eta gaur esan du itun hori balego erakundeetan “egonkortasuna” legokeela. Baina dena ezin(go) da: gobernabidean, kudeaketarako, egunerokorako EAJk eta PSEk badute ituna, 2013tik, eta EAEko legealdi berrian jarraituko dute horrekin. Beraz, estatus politiko berria/burujabetza eta bakegintza/bizikidetza geratzen dira. Ortuzarrek gaur laudatu egin du EH Bilduk oro har azken urteotan “posibilismorako” egindako urratsa. Ea EAJk zer posibilitatzen duen.♦

Kanpainako inkestek gehien harritu nautena PSE-EEri iragarri dioten beherakada da: duela lau urteko 16 aulkietatik (212.000 boto) 8-9ra. Beti ere parte hartzearen arabera, 115.000 boto inguru dira 8-9 legebiltzarkide horiek. 1979tik aurrerako emaitzei begiratu bat emanda, PSEk ia denetan foru hauteskundeetan baino emaitza hobexeagoak izan ditu ondorengo edo pixka bat lehenagoko autonomikoetan –hitzorduen hurrenkera beti ez da berdina izan–. Iazko maiatzean foru bozetan, eta jadanik Ahal Dugu bazela (sostengu esanguratsu batekin: %13,9), PSEk 147.000 boto lortu zituen (%13,8). PSOEren egoerak eragingo dio, baina forukoetatik behera ibiltzeraino bai eta, gainera, 8-9ra jaisteraino?

EAEko PP ere beheraka doa, inkestek diotenez, baina ez hainbeste: orain lau urteko 10etik, 7-8ra. Gerta liteke, nahiz eta UPDrik ez den eta C’s-k, ustez, ez arrankatu Araban ere. Hura ere, oro har, autonomikoetan hobeto ibili izan da forukoetan baino. Iaz herrialdekoetan –PPk estatuan ustel usaina latza zuenean–, 101.000 boto bildu zituen (%9,4).

PSE eta PP oraingo inkesta hauetan baino hobeto ibiltzeak nori egingo lioke kalte? EAJri? Edo haiek jaisteak, mesede? Hain zuzen, Urkulluk nora bota du kanabera? EAJk hauteskunde makineria itzela duela ere hartu behar da kontuan.♦

Hauteskunde programan EH Bilduk berak ere badio Gernikako Estatutua (1979-10-25) bete egin behar dela, falta diren 37 eskumenak jaso behar direla. EAJren arabera, 24 gai daude transferitzeko eta 8 daude betepen maila ezberdinetan. Zenbakiak zenbaki, handia da Espainiaren iruzurra lege organiko harekiko: Administrazio Publikoetarako Ministerioaren datuek diotenez, 1985era artean 66 eskumen eman zizkioten Jaurlaritzari, 1987an 7, 1993-2000an 25; eta Zapateroren azken legealdi bukaeran (2008-2011) EAJk –oposizioan zen Eusko Legebiltzarrean– 20 transferentziren akordioa lortu zuen, baina ez dira guztiak heldu. Ordea, haizeak eramandako hitzak hitz, EAEn zer mobilizazio politiko-instituzional egon da estatutua osorik betetzearen alde? Ezberdinen arteko akordiorik egon al da borrokatzeko?

Garaikoetxeak bere memoria politikoen liburuan pasadizo bat dakar gaiaz. 1980ko abenduan bi eguneko bisita egin zuen Espainiako gobernuburu Suarezek EAEra. Jaurlaritzako lehendakari, Garaikoetxea (EAJ). “Konplikatzen ari ziren negoziazioak, bereziki Kontzertu Ekonomikoarena eta Polizia Autonomoarena”, dio liburuan. Eta: “EAJren zuzendaritzak, guk haren erabakien berri izan gabe, bisitari benetako boikot bat antolatu zion kontrolpean zituen udal eta herrialde instantzietatik”. Bizkaiko eta Gipuzkoako 108 udalek jarduera eten zuten Suarezen bisitaldian, eta alkatetzek dekretua atera zuten. Madrili egotzi zioten udalen “altxortegi egoera kaotikoa”. Gipuzkoako Aldundia ere geratu zen, eta Bizkaiko diputatu nagusiak paso egin zion Suarez hartzeari, programan hala jarria zegoen arren –Marcelino Orejak zioenez, halako boikot bat behin soilik pairatu zuten: Libian, Gadafirekin–. Aldi berean, EAJren uri buru batzarrek Moncloara telegrama bana bidali zuten: “Suarez, ez zaitez etorri kontzerturik gabe”. EGIk kartelez josi zituen kaleak. Salaketa, beraz: Madril ez zela ari estatutua betetzen. 1980ko abenduan hori. EAJ barruan musika desberdinak zeuden ordurako.♦

Auzitegiek Arnaldo Otegiri ez diote utzi lehendakarigai izaten. Ari da kanpainan parte hartzen, baina legebiltzarkide izateko debekua du. Laura Mintegik –EH Bilduren 2012ko lehendakarigaiak– Gaur8-ko elkarrizketan dio ez dela “inolako traumarik” izan, eta Otegik beste funtzio bat bete behar duela: “Ez da sekulako kolpea izan. Muinean uste dudalako Arnaldo Otegiren tokia akaso ez dela Jaurlaritza. Nik duela lau urte esan nuen eta egurra jaso nuen horregatik, eta segitu izan dut esaten azken lau urteotan ere. Xabier Arzalluz inoiz ez da izan lehendakarigai, inoiz ez da egon Lakuan, baina berak kontrolatu du EAJren politika 25 urtean. Eta nik horrela ikusten dut Arnaldo Otegi, eta pena litzateke lurperatzea politika instituzionalean. Legebiltzarra oso estua da, parametro oso mugatuak ditu. Arnaldok askoz mugimendu gehiago behar du, korronte oso bat dinamizatu behar du, hori da bere egitekoa”. Otegirekin negoziatzen ibili izan den batek joan den astean gauza bera esan zidan: Eusko Legebiltzarreko martxan egon baino hobe duela EH Bilduko Arzalluz izan, baduela egitekorik, eta koalizioak behar duela halako figura bat egunerokotasunetik kanpo.♦

Euskal politikagintzan ere tarteka azaltzen dira hitz eta kontzeptu berriak, eta hor egoten dira denbora laburrean ala luzean. Duela dozena bat urte Ibarretxek plazaratu zuen erabakitzeko eskubidea, eta arrakasta eduki zuen. Edota orain dela urtebete pasako kontua da ahaldundu, Korrikak lelo modura erabili ondotik, eta EH Bilduk EAEko Herritarrak Ahalduntzeko Lege proposamena aurkeztu zuen. Orain, adibidez, honi erreparatu beharko zaio: galdeketa “abilitatzailea” edo “gaitzailea”-ri. EAJk urte hasieran atera zuen euskal plazara aukera hori, Eusko Legebiltzarreko autogobernu lantaldeko txostenean –Espainiako II. Errepublikako Konstituzioko 12. artikuluak zekarren formula hori, EAJk urtarrileko idatzian gogoratu legez–, eta orain EAEko hauteskunde programan paratu du: “Autonomia Estatutua aldatzeko proiektu politiko eta juridiko bat idatziko da, eta Eusko Legebiltzarrak berretsi beharko du. Onartu ondoren, egokitzat jotzen dugu aipatu estatutuaren erreforma horrek, Gorte Nagusietan izapideari ekin baino lehen, euskal herritarrek parte hartuko luketen Galdeketa Gaitzaile [*] bat igaro behar izatea” (* “Consulta Habilitante”, gazteleraz). Eta puntu, 231. orrialdeko esaldi horrekintxe bukatu du programa. Hautesleei ez die esan beteko den “Galdeketa Gaitzaile” horretan gizarteak onartutakoa –Espainiako Estatuak nahi ez lukeen kasuan, jakina–. EH Bilduk ere jaso du ideia hori: “Estatus politiko berria berresteko herritar kontsulta abilitatzailea”. Eta ondoren esaldi laguntzaile garrantzitsua dauka: “Estatu espainolak izan dezakeen jarreraz gaindi, galdeketa abilitatzailez euskal herritarrek demokratikoki adierazitako borondatea estatus politiko berriaz, errespetatu eta garatzeko konpromisoa”. EH Bilduk ere beharko luke presio soziala; esaterako, bandera espainolaren kasuan gertatu ez dena.♦

Otegiren defentsak nahiago luke haren hautagaitzaren auzia dagoeneko ez balego plaza publikoan, baina badago, eta horrek markatuko du EAEko hauteskunde kanpaina –emaitzak, beste kontu bat dira–. ETAk utzi zuenetik bost urtera horrela dago egoera, politika, kalean dagoen batek ez dituela bere oinarrizko eskubideak bermatuta, baina Otegi aurkeztu ahal izatearen aldekoak adierazpenetara mugatuta dabiltza, eguzkia hartzen. Otegik berak txarretsi du hori gaur (+). ETArena baino urte erdi bat lehenago, Bilduren kasuan, bestelakoa zen eragileen jarrera. Adibidez, Urkullu EAJren EBBko lehendakariak Zapatero Espainiako presidenteari ohartarazi zion bertan behera utziko zuela elkarlan oro legeztapenik ezean. “Ultimatuma eman genion Zapaterori”, esana da Ortuzar, Ekarri armak liburuan irakur daitekeenez. Rufi Etxeberriak liburu berean dio hori baino handiagoa zela presioa: “Euskal Herrian eragile politikoez gain badaude presiorako indar handia duten beste hainbat entitate. Entitate horiek, tartean estamentu ekonomikoak, presio egin zuten Madrilen”. ETArena bazetorren, hori nahi zuten hemengoek, eta kartak jokatu zituzten. ETAren indarkeria bukatu zen, baina bost urtera gatazkaren ondorioak –kasurako, Otegirena– konponbidean jartzeko ez da ikusten orduko konpromisorik. Aierbek BERRIAn: “Nik uste dut momentu honetan ez dugula bakoitzak ezer ere eman nahi, edo utzi nahi, edo galdu nahi, eta konplexu horretatik ari garela elkarren bila. Oraindik ez gaude heldutasun horretara iritsita”. ♦

Lehendakarigaia hautatzeko ere barne lehiak lehia, dudarik ez dago EAEko Ahal Dugu-k ordezkaritza handia lortuko duela hurrengo Eusko Legebiltzarrean. Zenbatekoa, ordea? 2014an Europako bozetan estreinatu ondotik —%7 Hego Euskal Herrian—, iaz EAEko Batzar Nagusietarako hitzorduan batez beste %13,9 eskuratu zuen —hirugarren indarra; Irabazik %2,7 lortu zuen, eta bien batura %16,6koa litzateke—. Joan den abenduan Kongresurako bozetan Ahal Dugu-k %26,1 —IU-UPk %2,9; biek %29—, eta lehengo ekainean, Elkarrekin Ahal Dugu koalizioak, %29.  Goazen Kataluniara. Parlamenturako iazko iraileko bozetan —plebiszitariotzat jotakoetan—, Podemosen koalizio CatSíqueesPot-ek %8,9 —laugarren indarra—; abenduan Kongresurakoetan En Comú Podemek %24,7 eta ekainean %24,5 —bietan, Kataluniako lehen indarra—. Uztailean inkesta batek Kataluniako bozetarako En Comú Podemi %16,8 eman dio —bigarren indarra—; hots, %8,9 eta %24,6 arteko emaitza da hori. Orain beste batek ia %14koa eman dio. Orain balira hango bozak, pentsa liteke iazko autonomikoetan baino gehiago lortuko lukeela eta Espainiakoetan baino gutxiago; beraz, hor nonbait. EAEn, gaur egungo Elkarrekin Ahal Dugu-ko kideen Batzar Nagusietako eta koalizioaren Kongresuko emaitzen tarteko datua: %22,8. 2012an EAJk Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan %34,6 lortu zuen —27 aulki—, EH Bilduk %25 —21 aulki—, PSE-EEk %19,1 —16 aulki—… Ondorioz, Elkarrekin Ahal Dugu-ren %22,8 hori, 18-19 aulki lirateke. Kalkulu bat baino ez da. (*1)

Podemosek zergatik du Hego Euskal Herrian indar handiagoa Katalunian baino? Imanol Esnaolak (Gaindegia) BERRIAn, Espainiako bozen ostean: “Ulergaitza da erabakigunea Euskal Herrian duten alderdi eta koalizioek nola ez duten bere agendaren lehen puntuan bertako proiektu sozioekonomikoa indartzeko egitasmo adostu bat. Brexit-ak erakutsi bezala, bere herritarrak politika eraginkorrekin konprometitzen ez dituen ordezkaritza politikoak gehiengoaren arbuioa jasotzen du. Antzeko atakan egon daiteke alderdi abertzaleen eskaintza, datu sozioekonomikoak eta bozaren joera ikusi besterik ez dago”.♦

(*1)
– EH Bilduri buruz ere, Kalkulatzen (2016-02-17)
– Nola daude indarrak bozen atarian? artikuluko zatia (2106-07-31):