Batetik bestera ibilitakoa izan zen Alfaro. Iruñean sortu zen, baina Tafallako Eskolapioen eskolan eta Hiriburuko (Lapurdi) eskola publikoan ikasi zuen. Correoseko funtzionario lanpostua eskuratu zuen 16 urterekin, eta Hoyosen eta Kordoban (Espainia) aritu zen. 1914ko irailean, Nafarroara itzuli zen, eta Lizarra, Zangoza, Villafranca eta Tafallako posta bulegoetan aritu zen. Kasedako (Nafarroa) zentral hidroelektrikoan ere aritu zen 1921etik aurrera, baina 1933an Tafallako postetxera itzuli zen.
Errepublikazalea zenez gero, 1930ean Tafallako Centro Republicano sortu zuen auzokoekin batera, eta 1931ko apirilaren 14an herriko udaletxeko balkoira atera zen Espainiako II. Errepublika aldarrikatzera. 1936an, frankistak altxatu zirenean, ez zen inon afiliatua, baina uztailaren 29an atxilotu zuten, eta Tafallako kartzelan sartu. Senide baten bidez pasaportea eskuratu, eta Baionara ihes egitea lortu zuen. Elia Garcia emaztea, amaginarreba eta lau seme-alaba Tafallan geratu ziren. Are, Garcia errepresaliatua izan zen: ilea moztu zioten udaletxe plazan, eta senarrari egotzitako bi isun ordainarazi zizkioten. Alfaro 1946an itzuli zen Nafarroara, Dantxarinetik.
Lapurdin emandako denboran, argazkigintza zaletasuna garatzeko aukera izan zuen, eta, orain, irudiak eta negatiboak familiak gordetzen ditu. «Gure etxean ahozko tradizioa izan dugu: errepublikaren, frankismoaren eta erbestearen garaiko kontuez hitz egin digute amak eta izeba-osabek», azaldu du Javier Aierra Atxu-k, Alfaroren bilobak. «Kontatu digute zer izan zen haientzat aitatxirengandik hamar urtez bananduta egotea, edo aitatxi ia hil izana. Eta amatxi: bera izan zen ordaintzaile nagusietakoa».
Jose Alfaro errepresaliatuaren argazki erakusketa, Iruñean. IÑIGO URIZ / FOKUErakusketan 1936tik 1946ra ateratako 229 argazki bildu dituzte. Irudietan, Baionan izandako bisitak, ihesi joandako beste kideen bilkurak, Lapurdiko txangoak edota Frantziara egindako bidaiak jaso zituen Alfarok. «Haren argazkien aberastasuna gustatu zitzaigun: erbestea nola bizi eta sufritu zuen kontatu zuen argazki horien bidez», azaldu du Josemi Gaston Nafarroako Memoriaren Institutuko zuzendariak.
Ez atzentzeko, testigantzak
Iaz abiatutako Nafarroako Erbestea proiektuaren jardueretako bat da erakusketa. Proiektu horren helburua ikerketa, dibulgazioa eta ihesi joandakoen ordaina edo aitortza dira. Katalogo bat ere argitaratu dute, eta hor Alfarok 1968an idatzitakoak tartekatu dituzte argazkien artean.
Nafarroatik ihes egin behar izan zuten guztiak oroitu nahi ditu gobernuak. «Erbestea drama bat da», esan du Gastonek. Esan duenez, testigantza gehiago jaso nahiko lituzkete, gertatutakoa atzendu ez dadin. Aierrak gogoan jarri du azpimarra: «Memoria historikoa argitara atera behar da. Gogoratzeak min eman dezake, baina atzendura askoz ere makurragoa da».
Katalogoa ikusteko: https://pazyconvivencia.navarra.es/eu/jose-alfaro
