Piperrak baditüzu...

Belaiki, urrilo eta erabelar beltz beldurgarrien ahaide (solanazeo jangarriak gutxi-gutxi dira), Bolivia eta Perutik 1493an etorri eta ederki gizarteratu da Euskal Herrian, XX. mendean bizi izan zuen iraultzari esker (ordura arte, min ez diren barietate handiak ezezagunak baitziren gurean), saltsen osagarri, laguntzaile, betekien biltzaile eta aparteko protagonista bihurtu arte. Gastronomiak bi multzotan sailkatu ditu: gozoak eta minak.

Gozoetan ohikoenak:

•morroa: gehien kontsumitzen duguna; berde, purpura edo gorria, potolo, mamitsu, gozo eta goxoa, ez oso zapore bizikoa; gordinik entsaladan, erreta, eltzekari askotan gisaturik;

•italiarra: berdetik gorrira doa umotu ahala, distiratsua, luzanga, sasoian (uda partean) perfumetsua; gisatzekoa, batik bat: eltzekari, tortilla;

•txorizeroa: italiarraren senide, hegoalderako fatxadan lehortzen jarri eta, mamia berriro hidrataturik, bizkaitar saltsaren osagai nagusia izango da; orduan, mami gutxi baina fin-finekoa, aroma eta mikaztasun delikatuaz jantziko du lapikokoa;

•Gernikakoa: «hatz txikiaren tamainakoa», berde, gozo, mamitsu; aperitifan, frijiturik; Bizkaian estimatua 1643 urterako, bederen; egun, Gipuzkoara ere hedatua, atzerriko famatuen uxatzaile;

•pikilloa: Deierri eta Erriberan sehaska, aski modernoa (mami urrikoa baita): azal gorri edo purpurako triangelutxoa, mami trinko fina, zapore gozo luzea, lurrin erakargarria, fresko zein kontserban; gozoa edo mina.

•pikokoa: aditu zenbaiten iritziz, pikillo baino osatuagoa, aromaz eta zaporez; hura baino handiagoa; berde-gorri garaian, berdingabea;

•ahuntz adarra: italiarra baino kiribilduagoa, inoiz mina, mami gutxi baina oso bizikoa; etxeko hormaren kontra lehortzen dute nafarrek, eltzekaria alaitzeko edo, hauts bihurturik, hestekia girotzeko;

•Angelukoa: heldu aitzina, berde baina gozo, gorrian gozoago; Lapurdiko saltokietan ia bakarrik eskura daiteke;

•Ezpeletakoa: kono zorrotz gorri luzanga (fresko, 8 -14 cm luze); lehortutakoan, bi dozenako txirikordan salgai; mintasun goxoz janzten du ingurukoa; «Ezpeletakoa labur eta bizi, Angelukoa, luze eta gozo»;

•Ibarrakoa: Gipuzkoar Beterri osoko pipermina; luze eta mehea, ez oso mina; babarrunak laguntzeko xedez, ozpinetan kontserbatzen ez direnak frijitu berritan dastatzen dira.

Egun, piperra fresko, lehor, hautsetan, izozturik, kontserban... merkaturatzen da.