Hedabideak,hizkuntza
MONICA TERRIBAS: Hedabide espainiarrak erreferentzia guneak ari dira ezartzen audientziaren eta eraginaren arabera, eta Kataluniako komunikazio esparruan —oso indartsua, bai ikus-entzunezkoetan eta bai prentsa idatzian— eragiten ari da dinamika hori. Guk TV3n audientziaren lidergoa dugu, %11ko audientziarekin. Baina ez gaitezen engaina: %11-12 ez da komunikazio esparru indartsu baten oinarri nahikoa. Jendea informatzen ari da La Sextaren bidez, El intermedio, Salvados eta halako programekin. Eta larriena da jende zati handi bat kontsumitzen ari dela Tele 5 eta Antena3, baina ez informatzeko, baizik eta bizitza pasatzen ikusteko.
MADDALEN IRIARTE: Bada, zer esango dizut EITBri buruz. ETBn share-ko puntu batera iristea etxafuegoak botatzeko modukoa da. Horrekin dena esaten dut. Nik dena ematen dut ETBn arratsaldero, eta ez dut lortzen. Orain ari naiz ikusten zer egiten duten besteek, eta izugarria da. Nik ez dut halakorik egingo, eta lan egiten dudan telebistak ahaztu beharko luke eredu hori, eta saiatu telebista bat egiten ardura soziala bultzatzeko, zeren eta, gainera, Euskal Herrian ez baitago Belen Esteban bezalako pertsonaiarik.Jabetu behar dugu gure eredu propioa landu behar dugula, horrek funtzionatuko digulako. Sinetsita nago besteek egiten dutena kopiatuz ez dugula lortuko eredu arrakastatsurik.
M.T.: Catalunya Radioko goizeko bi irratsaioen artean, 1,2 milioi entzule inguru izango ditugu. SER eta beste kateak oso urruti daude. Beraz, katalanezko irratiek —publikoek eta pribatuek— sekulako osasuna daukate. Telebistan, baina, lehen aipatu dugun eredua zalantzan jartzen ari da eredu publiko interesgarriena, guk TV3ren historia osoan babestu duguna. Hots, entzule ahalik eta gehien biltzen duena informazio eduki sendoetara, eta horrekin batera eduki dramatikoak, telesailak, zinema ekoizpen propioak eta animazioa tartekatuz. Beraz, Katalunian laster ikusiko dugu telebista publiko bat gero eta bazterrekoagoa. Horrek asko kezkatzen nau, zeren zuzen eragiten baitio gizartearen zentzu kritikoari. Guk gizarte kritiko bat izatea lortu dugu, sozialki oso aktiboa, besteak beste ANC sortu duena, hedabide publiko kritiko eta lehiakorrak izan ditugulako. Hori galtzen bada, gizarte gisa hilda gaude.
M.I.: Ez dut ezkorregia izan nahi, baina uste dut hala gabiltzala.
ETBn apustua egin zen telebista eredu elebidunaren alde. Nola eragin du eredu horrek euskararen normalizazioan?
M.I.: Eredu horrek euskarazko katearen aurka egin du. Maite Iturbek berak aitortu du askoz ere bitarteko gehiago erabiltzen direla bigarren katerako. Guk askoz ere modu prekarioagoan egiten dugu lan. Gainera, gauza larriak gertatu dira. Esate baterako, Bruselan gertatutako atentatu batean Egun on, Euskadi eten, eta albistegi berezia emititu zuten erdarazko katean. Beraz, lehia hori beti ETB2k irabazten du. Gogoeta egin behar dugu erabakitzeko nola egingo diogun lehia elkarri, ea zer lehia egin behar diogun, zer bitarteko jaso behar ditugun euskarazko katean. Gero hitz egingo dugu hizkuntzari buruz. Izan ere, euskarak egurkada galantak hartzenditu egunero, eta inor ez da askorik aztoratzen.
M.T.: Hedabideek badute garaia errealitate sozialera egokitzeko, zeren hizkuntzen alorrean erabilera soziala baita garrantzitsuena. Euskadin ETB sortu zenean ulergarria zena gaur egun ez da hain ulergarria, ezin baitira egin bi kate orokor lehiakorrak, ekonomikoki ezinezkoa delako. Beraz,noizbait Eusko Legebiltzarrak aztertu beharko du kate bakarra egitea, non euskara eta gaztelania erabiliko diren elkar ordezkatzeko mekanismo progresiboak jarrita, hau da, jende guztiak eduki arte telebista euskaraz ikusteko ohitura eta ulermena.
M.I.: Teorian arrazoi duzula iruditzen zait, baina, hemen euskararen egoera hain ahula izanda, beldur naiz kalterako izango litzatekeen. Nahiz eta eduki dugun eskola publiko bat zeinean mundu guztiak euskara ikasteko aukera izan duen eta betebeharra izan beharko zuen, oraindik ere bertigo handia emango lidake halako egoera batek.
M.T.: Ulertzen dut. Komunitate linguistikoak ez dira bereizi behar, eta hori egin daiteke telebista elebidun indartsu bat sortuz, zeinean euskara progresiboki hizkuntza bakarra bihurtuko den. Komunitate linguistiko bereizien ataka puskatu ezean, euskara ez da nagusituko. Baina, jakina, hogei urtera begira lan egin behar da, eta aintzat hartu entzuleak ohitu direla gaztelania hutsezko kate bat edukitzera. Trantsizio bat behar da euskarazko kate hutsera iritsi arte, eta hori zehaztu behar da ondo.
M.I.: Oraindik ere arazoak ditugu euskarazko adierazpenak sartzeko erdarazko albistegietan, pentsa! Uste dut segur aski kalitatezko telebista bat edukitzeko ezin izango ditugula bi kate eduki, eta Monicak dioen horren antzeko eredu batera joan beharko dugula. Hala ere, uste dut oraingoz oso zaila dela, eta, egiten hastekotan ere, erdarak nagusitasun handia izango lukeela. Uste dut heziketa lan zorrotza egin beharko genukeela halako plan bat martxan jartzeko 20 urterako, eta kontsentsu handia behar dela. Baina, hemen, euskaragatik baztertuta sentitzen direla diote askok oraindik. Ni bai, ni sentitzen naiz baztertuta, mesedez!
M.T.: Herri ereduez hitz egitean, epe luzerako estrategiak landu behar dira. Orain apustu bat egin behar duzu euskarak bere garapenean hazkunde esparru sozial bat izateko, zeren, bereizita dagoen bitartean, beti egongo baita gutxituta. Komunikabideen dinamikan, bazterreko izatera kondenatuko dugu, ez dugulako bitarteko ekonomiko nahikorik izango aurre egiteko Espainiako edo nazioarteko komunikazio esparruari. Uste dut ETBk horretan kontzentratu beharko lukeela. Hala, gaur egun ETB2k duen %7 horrek euskara entzungo luke une estrategikoetan.
M.I.: Zein dira une estrategikoak? Pentsatzen dut hauteskunde gauak eta halakoak direla, ezta? Nola egingo lirateke, euskaraz?
M.T.: Bi analista egongo lirateke euskaraz, eta bat erdaraz. Zer gertatuko litzateke? Azkenean, belarria ohituz joaten da.
M.I.: Belarriak ohitzeko, gogoa izan behar du, eta hemen oraindik bada makina bat jende ohitu nahi ez duena euskara entzutera.
M.T.: Hizkuntzek atzean daukaten aurreiritzi zamaz biluzi behar dira. Katalunian ere gertatzen da katalana eta independentismoa lotzen direla, eta, zama hori kentzeko, eduki askotarikoak landu behar dira: sukaldaritza lehiaketak, dramak... Unibertso mental bat osatu behar da banatutako komunitateak hurbiltzeko, eta hori oso prozesu motela da.
Internet
30 urte lanean: Internet jaiotzen eta garatzen ikusi duzue. Nola ari da aldatzen ikus-entzunezko komunikabideen mundua?
M.T.: Edukiak sinpletzen ari da, zeren, zuk gizartea inpaktuetara ohitzen duzunean, jendeari kostatu egiten baitzaio gaietan sakontzea. Zuk ohitzen baduzu jendea tekla bat ukitu hutsarekindatu bat aurkitzera, ez du lanik hartuko hainbat gauza memorizatzeko. Horrek buru eraikuntzan eragiten du, eta ondorioak izango ditu analisi gaitasunean eta testuinguruen eraikuntzan. Hala, memoria gero eta motzagoa izango da, eta jendea berehala ahaztuko da, ez bakarrik duela 30 urte gertatu zenaz, baizik herenegungo hauteskundeez. Bestetik, sare sozialetan azaleko eztabaida ugari daude, eta hor harrapatuta geratzen ari gara kazetariak. Joera horrek ñabarduratik eta xehetasunetik aldentzen gaitu.
M.I.: Esanen kazetaritzan murgildu gaitu, eta hor astakeriak eta horikeriak nagusitzen dira, ez edukiak. Kontua da lehen lerroan egotea beti. Eta horrek gogoeta bat eginarazi behar digu indarrean dugun kazetaritza ereduaz. Oso kezkatuta nago komatxoak desagertzen ari direlako, bertsio ofizialak galbaherik gabe pasatzen direlako. Eta sare sozialetan, batzuetan uste dut ika-mika artifizialak fabrikatzen direla ahazteko benetan interesgarriak diren beste gertaera batzuez. Kazetarion lana da begi kritikoz aztertzea sare sozialetan dagoena ere.
Hala ere, Internetek baditu bestelako gauzak ere. Adibidez, telebista eta irrati programa batzuen audientzia zabaltzen du.
M.I.: Bai, aho biko arma da.
M.T.: Zabalkuntza kanal moduan positiboa da. Nola ohitzen dugu burmuina, ordea, eztabaida ideologikoak izatera, sare sozialek ezartzen dizkiguten mugen gainetik?
M.I.: ETBk txioak jasotzeko esparru bat zabaldu du, eta niri ezin txarragoa iruditu zait. Gure ikuspegia oso espainiarra da beti, bai telebista eta bai irratiak egiteko orduan, eta uste dut behin kopiatzen hasita has gintezkeela beste toki batzuetan ere kopiatzen.
M.T.: Agerikoa da gizartea sare sozialetan informatzen ari dela, telebista Interneten kontsumitzen ari dela, eta lehen zeuden komunikazio erritmoak aldatu egin direla. Jendeak ez du feedback bera gurekin. Gainera, krisi ekonomikoa iritsi da hedabideak eraldaketa digitala egiten ari ziren garaian, eta horrek bazterrean utzi du langile asko. Kontrara, hedabide digital kooperatiboak azaldu dira, Diario.es... Eta esaten ari zaizkie egunkariei ez daudela bakarrik eta euren fabore politikoek ez dutela jada balio kazetaritza egiteko. Balio izan du transformatzeko. Ohiko hedabideetan ere aldaketa asko izan da. Garai batean baino askoz pisu handiagoa du audientziak gaur egun, esate baterako.
Familia-Lana
Hedabideetako aktualitatearen lana lotua da, bizi-bizia, asko eskatzen duena. Nola moldatzen zarete etxeko lanekin uztartzeko?
M.T.: Ez da lortzen ezer uztartzerik. Ni 03:30ean esnatzen naiz. Eguerdian ateratzen naizenean, bilerak eta halakoak izaten ditut. Etxean nagoenean ere, egunkariak irakurtzen aritzen naiz, albistegiak ikusten, elkarrizketak prestatzen. Asteburuei dagokienez, larunbatean zeure burua bakartzen saiatzen zara, baina igandean berriro hasi behar duzu lana. Kontziliazioa oso erlatiboa da deskonektatzea ezinezkoa den lanbide honetan. Nola konpentsatzen da hori? Bizitza sozialik gabe, bazkariak eta afariak ahalik eta gehien murriztuz, eta aisialdia bertan behera utziz. Dauzkadan ordu apurrak semeari ematen dizkiot, eta horrek prezio bat dauka. Beraz, kontziliazioaren debatea ez zait iruditzen oso zintzoa. Ez ditut gurasoak oroitzen egun osoa gurekin.
M.I.: Ama maistra zen, eta, eskolan lan egiteaz gain, bilerak izaten zituen, eta aita ikastoletako presidentea zen. Nik ez daukat kasu egin ez didatelako traumarik. Nik neure burua zaintzen nuen, eta nire anai-arrebak ere bai. Pentsatzen dut halaxe tokatu zaidala nortasun independente bat garatzea. Gustatzen zait gauzak bakarrik egitea. Eta kontziliazioarena gezur bat iruditzen zait. Monicak esan duenez, ezin duzu pertsiana jaitsi programa bat egin behar baduzu egunero. Etxean nagoenean ere burua berrogei lekutan izaten dut, eta semeak asko aztoratzen ditut. Edonola ere, haiekin hitz egiten dudanean, ez didate aurpegiratzen. Keinu txikiak egiten ditut haiekin, ahal dudanean. Telebistan 09:30etik 20:00ak arte egoten naiz, eta astearteetan, ordu bata arte. Irakurri eta, goiz batzuetan, korrika egiten dut. Besterik ez.
Oso gizonen mundua da oraindik komunikazioa,ezta?
M.I.: Bai, emakume asko gaude, baina uste dut horrekin topatzen garela, arlo askotan bezala.
M.T.: TV3eko zuzendaria izan nintzenean ohartu nintzen batez ere gizonen mundua dela, eta lan asko dagoela egiteko matxismo hori gainditzeko.
M.I.: Nik ez diot inori galdetzen ea zergatik daukan ume bat, bi edo zazpi... Niri behin eta birritan galdetu didate zergatik eduki ditudan bost seme.
M.T.: Zure itxurarekin sartzen dira, zergatik ez zaren margotu, nekatu itxura duzula, orrazkera ez dakit nola daukazula...
M.I.: Gertatu zait leku batzuetara joan behar izatea, eta «Maialen, zer ona zauden!» esanda egin didate harrera. 30 urtean lan txukun eta serio bat egiteko egin dudan ahalegin itzelaren ostean hori entzuteak desegin egiten nau. Zer esan ez dakidala uzten nau.
M.T.: Eta hori oso barneratuta dago, ez bakarrik gure belaunaldian. Baita gazteengan ere. Eta jabetzen zarenean, esaten duzu: «Zer egiten ari gara?». Eta eragiten dizu, gainera. Ni goizean esnatzen naiz, gimnasio pixka bat egiten dut, prestatzen naiz gogoz, zeren, bestela, iristen naizenean hasten baitzaizkit: «Aurpegi txarra duzu; ez al duzu ondo lo egin?». Zure lankideek berek, 30 urte dituzten horiek. Begirada aldatu behar dugu. Emakumeek gizonengan duten begirada horretaz ari naiz. Eta hori heziketaren bidez ez gara aldatzen ari, zeren Disney Chanel ari baikatzaizkie ematen gaztetxoei, eta horrek ondorioak ditu. Nire ilobak ikusten ditut, eta, zinez,urrun daudehaien adinean nituen balioetatik. Belaunaldiz belaunaldi, matxismo horrek indarrean segitzen du.
M.I.: Kezkatzen nau lankideetako batzuk nola jantzarazten dituzten, esaterako, zer takoirekin... Aizue, kazetari jantzi. Nola? Jaka batekin, kamiseta batekin, galtza batzuekin... Udan arropa gutxiago, neguan gehiago. Indarrean dagoen eredua: hemendik Madrilerainoko takoiak, eta besoak agerian, baita neguan eta kalean zaudenean ere... Hedabideak ari dira sustatzen emakume eredu hori.
M.T.: Lankide gizonei ez diete galdetzen zer egiten duten etxean seme-alabekin edota zer egiten duten goizeko lauretan kopa batzuk hartzen. Andreen bizkar bizitza pribatuaz egiten diren iruzkin horiek gizonei buruz ez dira egiten. Jose Montillari egin nion elkarrizketa batean, gertatu zitzaidan sozialisten kargudun batek Facebooken idatzi zuela iruzkin bat esanez «larrutan gaizki» egiten didatelako egin niola horren elkarrizketa gogorra. Harrabots handia sortu zen, baina gizonak karguan jarraitzen du.
Emakume politikariei ere gertatzen zaie; adibidez, Ana Gabrieli eta Ines Arrimadasi gertatu zaie.
M.T.: Ines Arrimadasi esan nion hasieran ahalik diskretuen janzteko, zeren bestela horrekin sartuko baitira, ez esaten duenarekin. Pixka bat askeago ateratzen da, eta erredakzioan: «Zer ederra zegoen gaur Ines!». Saihetsezina da. Eta saihetsezina da horren aurkako gatazkan aritzea etengabe. Eta hor dinamika maltzurretan murgiltzen zara, zeren zeure burua mugatzen baituzu —janzterakoan, adibidez—, eta horrek esan nahi du borroka irabazten ari zaizkizula. Eta ez dago egun bakar bat ez didatena galdetzen etxeko egoeraz. Errudun sentiarazten zaituzte lanean zaudelako, etxekoak zaintzen egon beharrean. Gainera, nire kasuan, semeak Downen sindromea du, eta senarra gurpil aulki batean dago. Imajina dezakezu: jasanezina da.
Katalunia eta Euskal Herria
Urte askoan, luze eta zabal jorratu da hedabideetan Euskal Herriko egoera politikoa, baita Kataluniatik ere. Orain, egoera irauli da, baina ez dakit interes bera erakusten dugun euskaldunok Kataluniaz.
M.T.: Guk interes handiz begiratu izan dugu Euskal Herrira. Lagundu nahi izan dugu gaizki pasatu duzuenean. Katalunian, hedabideek ulertzen saiatzeko ariketa egin dute. Azkenean, gure gatazka politikoen oinarrian hori dago: bestea ulertzen saiatzea. Kataluniako herritarren zati batek Esukal Herriari debozioz ere begiratu izan dio. Kataluniak bere prozesua hasi duenean, Euskadik ez du erakutsi jarrera bera. Normala da. Euskadi txikiagoa da, eta ez dauzka gure arazo ekonomikoak ez auzi geoestrategikoak. Katalunian, harrobi ekoizleak gara. Harriak puskatzea gustatzen zaigu, eta horretan aritzen gara profesionalki. Kataluniako prozesuak badu interesik Euskadin, baina interesa ez da simetrikoa.
M.I.: Asimetrikoa da errealitatea bera. Batzuk erne ari gara Kataluniari begiratzen, nola ari zareten harriak puskatzen, harriak puskatzeko itxaropenari eusten... Prozesuari bultzada eman nahian, uste dugulako motelduta gauden batean bihur daitekeela gu ere martxan jarriko gaituen motorra. Baina bada beste sektore bat ere uste duena Kataluniakoa dela gerta dakigukeen txarrena. Eta Espainiatik zabaltzen den mezu hori jasotzen dugu hemen ere. Badakigu Euskal Herria erdi hustuta dagoela. Normala ere bada, zeren larunbatero manifestazio bat izan duen herri bat baita. Baina hasi behar dugu berriz ilusioa hartzen, Kataluniari begiratzen, ea Eskoziak zer mezu igortzen duen brexit-aren garai hauetan... Baina, prozesu historiko guztietan bezala, hori ez da goizetik gauera gertatuko.
M.T.: Badira pare bat hilabete Uxue Barkos elkarrizketatu nuela, eta Iñigo Urkulluren atzetik nabil duela urte eta erditik.
M.I.: Ni ere bai.
M.T.: Astero deitzen diot, baina ez dago modurik. Uste dut ez duela nahi, uste duelako estu hartukodugula prozesuaz galdetuta. Aizu, guk Euskadin gertatzen denaz galdetuko diogu, ez Kataluniari buruz. Nik Arnaldo Otegi elkarrizketatzen dudanean, ez diot galdetzen Kataluniaz, zeren interesatzen zaidana zera baita, zer egingo duen ezker abertzaleak estatu burujabe bat lortzeko. Bitxia da: politikariak ohitu ditugu pentsatzera titulu bat atera nahi diegula gure esparruan erabiltzeko. Ahazten ari gara kazetaritza ez dela horretarako, baizik eta errealitatea ulertzeko. Gainera, bi prozesuak ez dira paraleloak. Euskadin prozesu zibil bat behar da zauriak ixteko.
M.I.: Badira uste dutenak azken 50 urteotan gertatu dena amortizatuta dagoela. Uste dut baditugula gauzak egiteko, zeren eta martxoaren 3ko biktimek egia, justizia eta erreparazioa eskatzen baitute, eta gauza bera frankismoaren eta Poliziaren biktimek, eta baita torturatuek eta ETAren biktimek ere... Zoru komun bat jarri behar dugu, eta zauriak itxi, ahal bada. Zeren, bestela, arriskua egongo baita berriz zabaltzeko. Orain egin behar dugu, eternitaterako utzi gabe. Herritarrek ordezkari politikoei eskatzen diegu erabil dezatela ematen diegun botoa gauza zehatzak egiteko.
M.T.: Bai, baina arduradun politikoei exijitzen ari gatzaizkie herritarrok geure buruari exijitzen ez dioguna. Zeren, bestela, ez baikenuke daukagun iruzur fiskala eta ustelkeria sozializatua. Haustura instituzionaleko egoera batean gaude horregatik. Guk erakundeei lehen egunetik exijitu bagenie duela 30 urte, gauzak ez ziren izango izan diren bezala. Uste dut autokritika sozial asko falta zaigula: lan munduan, egunkarietan, irratietan...
Harriaren metafora aipatu duzu lehen. Orain badirudi harri bat baino gehiago harkaitz bat dagoela prozesuaren aurrean.
M.T.: Katalunian, harkaitz bat ageri den bakoitzean, bada norbait abilidadea daukana dinamita jarri eta harri txintxar bihurtzeko. Prozesuak erakutsi du ezinezkoa zirudien guztia gertatzen dela azkenean. Inork imajinatzen al zuen Artur Masek bere burua baztertzea? Eta Puigdemontek pentsatuko al zuen CUPek bere aurrekontu proiektuaren aurka bozkatuko zuela eta konfiantza mozio bati aurre egin beharko ziola? Hori gertatzen denean, bizirik irauteko mekanismoak pizten dira. Azken 300 urteetan, iraupena aktibatzea lortu dugu. Ez dugu askatasuna lortu, baina horretarako aukera ez hiltzea lortu dugu. Sinetsita nago atea ixtear dagoela dirudien une kritikoan norbaitek lortuko duela atean ziri bat jartzea, itxi ez dadin.
Katalunia independentea ikusiko dugu hemendik gutxira?
M.T.: Behin ere ez dut planik egin, zeren, planak egiten dituzunean, beti gertatzen baitira ezustekoak. Izan ere, bizitza denon artean egiten dugu, eta beti egongo da bide erdian zu baino indartsuagoa den edo maite ez zaituen norbait. Beraz, ez egin planik, eta begiak zabalik eduki aprobetxatzeko edonoiz gerta daitekeen aukera. Prozesurako egutegia ez da baliagarria.
Baina estatu katalan bat bidaia planik gabe lortzea, zaila, ezta?
M.T.: Hori beste gauza bat da. Uste dugu estatua lortzeko bidaia horretan garrantzitsuena zera dela, jakitea gertaera bakoitzaren aurrean zer egingo dugun. Baina hori ez da egutegia, zeren, erlojuaren aurka ari zarenean, azkenean erlojuak agintzen baitu, eta ez gauzak nola egin behar dituzun. Estatu bat eraikitzeko zereginean, nolakotasuna oso inportantea da. Eta azkar ibili behar baduzu, nola egin ahaztuko zaizu.
M.I.: Bizitza denon artean egiten dugu, baina batzuek prozesu honetan ez dute batere interesik. Euskal Herrian halako prozesu bat izatea nahi dutenek hasi behar dute bide orri bat egiten, proposamen zirriborro bat, behintzat. Benetan interesa baldin bada, bide orri bat eta data bat jarri behar dira, ez erlojuaren aurka ibiltzeko, baizik eta denbora bat izateko espazioan. Bestela, ez gara zentratzen, ez ditugu kontzentratzen ideiak eta ez gara iristen Eskoziaren Liburu Zurira.
M.T.: Urte eta erdiko agintaldia planteatu zen, eta bidean hiru lege: trantsizio juridikorako, ogasunerako eta gizarte segurantzarako legeak, alegia, deskonexioa egitean herritarrentzat arazorik ez izatea bermatzea. Behin hori eginda, konstituzio bat egin eta erreferendum bat hura onartzeko. Hori da plana. Baina Espainian ez dago gobernurik. Bi alderdik —ERCk eta Convergenciak— Espainian negoziatu nahi dute deskonexioa. Espainiaren tempusa ari zaigu eragiten. Beraz, 18 hilabete horiek 24 edo 30 izango dira. Baina kontua da %48 ordezkatzen duten 72 diputatuek lortzea %56ra pasatzea. Zeren 72 horien lana ez baita Katalunia deskonektatzea Espainiatik, baizik eta gehiengoa konbentzitzea horrek merezi duela.
M.I.: Gu horren hasierako fasean gaude, baina uste dut denbora epe bat behar duela bide orriak, deskonexio orriak edo dena delakoak. Ez gaitezen galdu esaten 2015eangaldetuko dugula, 2016an edo 2017an. Esaten badugu 2015ean galdetuko dugula eta ez badugu galdetzen, zergatia ere azaldu beharko dugu.
Baina ba al dago borondate politikorik hemen horretarako?
M.I.: Nahiz eta borondate politikorik ez egon, zure borondatea egitea bada, egiten hasi behar da, eta pedagogia egiten hasi, besteak konbentzitzen hasteko zuk esaten dituzun gauza horietaz ere. Ezerezetik ez da ezer sortuko.
Ondo bukatuko al da Kataluniako prozesua?
M.T.: Hemen, borroka armatuaren prozesuak eten egin zaituztela sentitzen duzue. Katalunian, ustelkeriarekin antzera gertatzen da. Prozesua sistema politikoaren eraldaketarekin batera ari da gertatzen. Sistema trantsizio garaikoa da, eta hor frankismoaren ondarea ez zen zalantzan jarri, eta ezta burgesiaren interesak ere. Orain, alderdi politiko katalanak aldatzen ari dira, hegemoniak ere bai... Podemosen fenomenoa ere prozesuaren erdian dago. Beraz, ikusi beharko da gizartearen garapena, eta baita, paraleloan, independentismoarena ere.
Kanpotik dirudien bezain sendo al dago?
M.T.: Independentismoa zentro-eskuin burgesetik CUPeraino doa. Hiru hanka ideologiko ditu. Ikusi beharko dugu haien arteko elkarlana, ea kapazak diren prozesua blindatzeko. Euskadiren aldean, abantaila hau dugu: independentzia lehentasuna da zentro-eskuinetik ezker muturreraino. Eta denon proiektua estatua sortzea da. Gero ikusiko dugu estatua sozialagoa edo liberalagoa den. Euskadin, ezker abertzalea bakarrik dago. Eta ez dut uste Otegiren hautagaitzak 25 eserleku lortuko dituenik gauzak berehala aldatzeko.
M.I.: Andoni Ortuzarrek esan berri du gauza handiak egin behar dituztela ezker abertzalearekin. Ea bada... Zuhur itxaron beharko dugu ea hurrengo hauteskundeen zer. Ahal Duguk orain arte gauza gutxi esan du, baina Gure Esku Dago-k antolatutako galdeketan bazter batean geratu zen. Ikusiko dugu zer pasatzen den garai historiko berri honetan non Otegi jada espetxetik kanpo dagoen, Sortu eraberritzen. Ea PSE-EE eta PPrekin zer gertatzen den eta ea haien botoak baliagarri zaizkion EAJri gobernua osatzeko.
